SAMENWONERS LET OP! (DEEL 1)

Santip 2019-apr.

Er wonen inmiddels bijna 1 miljoen mensen samen in Nederland. En samenwonen blijft in |
opmars. Het aantal samenwoners groeit jaarlijks. Sommigen samenwoners realiseren dat ze
een samenlevingscontract moeten aangaan. Maar het aantal samenwoners in “het wild”, dus
zonder contract, is bijna net zo groot als het aantal met contract. Regelmatig zijn samenwoners
in “het wild” diegene die reeds eerder in het huwelijk zijn getreden en vervolgens zijn gescheiden.
Zij wensen vaak hun “vrijheid” te behouden. Maar hebben de juridische gevolgen van die “vrijheid”
niet goed op het netvlies.

Voor deze keer ga ik in op enkele juridische posities van samenwoners bij overlijden. De
volgende keer zal ik de fiscale positie behandelen van samenwoners bij overlijden.

Juridische positie samenwoners in het erfrecht

Samenwoners hebben vaak het idee dat ze fiscaal en juridisch (bijna) gelijk worden behandeld
als gehuwden of geregistreerd partners. Dit is echter onjuist!

Samenwonen maakt je geen erfgenaam.

Het erfrecht regelt in Nederland niets voor samenwonenden.  

Je bent dus niet elkaar erfgenaam op grond van het erfrecht door het samenwonen. Dit in
tegenstelling tot gehuwden. Komt er dus van het samenwonende stel één te overlijden, dan
maakt dat de andere partner geen erfgenaam.

Wie zijn dan wel de erfgenamen? In eerste instantie de ouders en broers en zussen. Kortom,
je zit als samenwonende misschien wel verrassend “opgescheept” met de schoonfamilie.

Waarschijnlijk denkt u, maar de schoonfamilie kan toch, als de familieverhoudingen goed zijn,
de erfenis verwerpen om zodoende alsnog de erfenis bij hun sympathieke schoonzoon/zwager
dan wel schoondochter/schoonzus terecht te laten komen.

Maar dat gebeurt in de praktijk vaak niet. Als de directe schoonfamilie de erfenis verwerpt, dan
gaat die erfenis weer naar hun kinderen, kleinkinderen, ooms, tantes, neven, nichten. Kortom,
in de praktijk ziet men dat de erfgenamen de nalatenschap accepteren, erfbelasting betalen en
dat de erfenis dus niet bij de schoonzoon/zwager of schoondochter/schoonzus terecht komt.

Een testament biedt hiervoor uitkomst als je dit allemaal niet wilt. Daarin kan je jouw partner als
(mede) erfgenaam benoemen. Maar uiteraard kunnen er ook andere onderwerpen in opgenomen
worden.

Voorbeelden die tot de verbeelding spreken

Voorbeeld 1

Twee ongetrouwde veertigers met twee kinderen en een koophuis. Stel de man overlijdt. Was
de vrouw getrouwd met de vader van haar kinderen, dan had zij als langstlevende partner zijn
deel van het huis verkregen en hadden de 2 kinderen in beginsel een niet-opeisbare vordering
op haar.

Nu houdt de vrouw haar helft van het koophuis en erven de kinderen het deel van vader. In een
goede verstandhouding met de kinderen, zal dit wellicht niet snel tot problemen leiden en mag
de moeder van de twee kinderen in het huis blijven wonen als haar huis.

Maar daar vindt de fiscus wat van. Gratis wonen in het (halve) huis van je kinderen wordt gezien
als een schenking en daarover moet flink belasting worden betaald. Als de helft van het huis
200.000 euro waard is, kan het zo maar gaan om een bedrag van 67.000 euro aan schenk-
belasting.

Maar stel dat het contact met de moeder minder goed is of misschien wel in de toekomst
verslechterd. Bijvoorbeeld als moeder een nieuwe partner krijgt die bij haar intrekt? Wat dan?

Het wordt nog ingewikkelder als moeder met haar nieuwe partner trouwt of in een testament
regelt dat haar helft van het huis aan haar nieuwe partner wordt nagelaten. Dan moeten de
kinderen na moeders overlijden met die partner om de tafel om hun deel van het huis te krijgen.

Of nog anders. Moeder met haar nieuwe partner regelen niets, dan gaat het huis na haar
overlijden volledig naar de kinderen en moet de partner eruit. En is dat nou wel de bedoeling
van moeder?

Voorbeeld II

Een samenwonend stel heeft twee kinderen. Beide samenwonende partners hebben, in
tegenstelling tot eerder, nu wel een testament laten opstellen waarin ze elkaar tot erfgenaam
hebben benoemd.

Vervolgens gaat het samenwonende stel uit elkaar en vergeten ze hun testament te herroepen.

De man krijgt een nieuwe vriendin, trouwt met haar, maar maakt geen testament op omdat hij
denkt dat ze door te trouwen in gemeenschap van goederen elkaars erfgenaam worden.

Vervolgens overlijdt de man en zijn oude testament wijst zijn eerste partner, samen met de
kinderen, aan als erfgenaam. Was het testament van de man herroepen, dan was zijn tweede
vrouw, als langstlevende, erfgenaam geweest.

Conclusie

Mijn advies voor samenwoners is om regelmatig stil te staan bij de juridische positie bij een
overlijden. Het opmaken, up-to-date houden en zo mogelijk het wijzigen van een testament in
verband met gewijzigde omstandigheden biedt dus uitkomst. En voorkomt dus vervelende
situaties zoals onder andere besproken in de eerdere voorbeelden.

Zo houdt men de controle over hoe men als samenwonenden partners wenst dat erfenissen
verdeeld worden bij een overlijden. Samenwoners dienen hier extra aandacht voor te hebben
aangezien zij geen “bescherming” vanuit het erfrecht hebben.

En let op! Alleen een samenlevingscontract is hiervoor dus zeker niet voldoende!